Month: August 2004

(Tradukita el ĉi tiu angla afiŝo.)

La “Lessig Blog” (jes, la sama unu mi malbondiris pli frue, kaj ankaÅ­ de la sama aÅ­toro) poŝtigis iu interesajn informojn pri Esperanto, kaj per mia instigado. (Ĉu vi scias ke alta oficialulo de la usona oficejo “FCC” parolas Esperanton?) La komentario interesiĝis, sed ŝajnas ke mia respondo ne plaĉas al la komputila kodo, do mi devigis forlasi tiun diskutaĵon.

La plej interesa komento fariĝis je S-ro. Mortazavi, kiu aperas havi interesan retlogon ĉi tie. Li ankaŭ reskribis sian komenton en sia retlogo.

Li havas multajn bonajn temojn pri diverseco kaj multa-kulturismo, sed malatingas:

Do, okazoj por diverseco estas multa pli bona kaj pli rekompencanta ol la okazoj por inventita, unuforma tutmonda lingvo, kiu ofte ne havas vivanta kulturo, riĉa literatura historio kaj tradicio. (Je la “vivanta kulturo” de lingvo, mi signifas la kulturo de socioj kiuj plejparte parolas tiun lingvon.)

Kiu estas cirkla. Nur naciaj lingvoj povas havi kulturo; tiel, oni ne kulturiĝas sen lerni naciajn lingvojn. Mi kredas ke Esperanto havas veran seriozan kulturon, kiu ŝajnas al mi malpruvi la tutan aferon.

Sed antaŭ io plu okazas. Ĉu oni povas lerni pri aliaj kulturoj per traduko? Sr-o Mortazavi ne ŝajnas pensi tiel. Mi cedas ke nenio estas tiel lerni la indiĝenan lingvon por profunde partopreni en kulturo. Sed oni nur povas profunde partoprenas en kelkaj kulturoj ĉi tiel, dum tute de la kulturoj de la mondo estas havebla al la Esperantisto. Ĉu profundeco estas pli bona ol larĝo? Mi ne pensas tiel.

Kaj profundeco havas malavantaĝon. Kiu elektos fosi en la profundecon de, ekzemple, la kulturo kaj historio de Katalunujo? La katalunoj povas diri al vi: tre malmultaj, tial estas kial ilia kulturo foramasiĝas per la “grava” hispania lingvo kaj kulturo. Nun, mi ne supozas diri ĉu Esperanto mem haltus la tendenco, sed certe helpus se katalunoj decidus uzi neÅ­trala lingvo kiam trakti pri la eÅ­ropa burokrataro anstataÅ­ deviĝas uzi hispana por fari tiu. Certe, reduktanta la premon sur tia malplimultaj lingvoj plibonigas diversecon, ĉu ne?

Certe mi ne povas paroli tutajn mondajn lingvojn, aÅ­ tutajn “gravajn” mondajn lingvojn, sed mi povas ligi kun pli multaj homoj ĉar mi povas paroli, legi, kaj skribi en pli sa unu lingvo.

Simile, povanta ligi kun pli multaj kulturoj je partopreni facil-lernadan alilandan lingvon parolitan je iu homoj ĉie faras onin pli diversaj, ĉu ne?

Mi dubas iu ajn kiu provis nek lerni nek legi nek skribi ĉine kaj ne lernis aŭ vivis ĝin tradukus (ne laŭvorte, sed figure parolanta) tiun vivanton, tiun historion, tiun tradicion tute en iun alian lingvon, ĉu esperanto aŭ anglalingvo.

Mi ne povas analizi gramatike tiun. Ĉe nominala valoro, li ŝajnas zorgi pri la fakto ke neĉinparoluloj plej certe estas malbona ĉe dissendado ĉina kulturo en alilandan lingvon. Mi konsentas ke indiĝena ĉinuloj certe faras pli bone, kvankam mi ne vidas la problemon. Do, mi kredas ke mi maltrafis lian punkton.

Almenaû, estas interesa ke li elektis la ĉina lingvo ekzemplo de kulturo nealirebla al Esperanto. Ĉinio havas unu de la plej daŭra gazetoj ie ajn. Ili lastatempe finis gastigi ilian duan Universalan Kongreson de Esperanto. Ili dissendas hodiaŭe en esperanto. Do, se lia punkto estas ke Ĉinio ne povus dissendi signifa kvanto de sia kulturo kaj mesaĝo en esperanto, ŝajnus ke la ĉinujoj mem ne konsentas.

Nekredeco esperanta certe ne estas malvalida, sed estus bona vidi iom informita nekredeco por ŝanĝo, nekredeco kiu aŭskultas al la punktoj tiu esperantistoj faras kaj atingas respondi al ili. Rigardanda al tiu kaj tiu estus bona komenco.

The Lessig Blog (yes, the same one I slammed on earlier, and by the same guy too) posted some interesting information about Esperanto, at my prompting no less. (Did you know that a high official at the FCC speaks Esperanto?) The comment discussion got a bit interesting, but it seems Lessig’s blog software didn’t like one of my responses, so I’ve been forced to abandon that discussion.

The most interesting comment was by M. Mortazavi, who appears to have an interesting blog here. He echoed his comment on his blog as well.

He has a lot of good points on diversity and multiculturalism, but falls short:

So, opportunities for diversity are much better and more rewarding than the opportunities for an invented, uniform global language, which will often lack a living culture, rich literary history and tradition. (By the “living culture” of a language, I mean the culture of communities that primarily speak that language.)

Which is circular. Only national languages can have culture; thus, you can’t become more cultured without learning national languages. I’d say that Esperanto has a pretty serious culture going on, which seems to me to disprove the whole thing.

But there’s something else going on, too. Can one learn about other cultures through translation? Mr. Mortazavi doesn’t seem to think so. I’ll grant him that there’s nothing like learning the native language for getting deeply involved in a culture. But, then again, one can only get deeply involved in a few cultures in this way, while all the world’s cultures are available to the Esperantist. Is depth really superior to breadth? I don’t think so.

And depth has a drawback. Who will elect to delve into the depths of, say, the culture and history of Catalan? The Catalanese can tell you the answer: very few, which is why their culture is slowly being crowded out by the “important” Spanish language and culture. Now, I won’t presume to say whether Esperanto would stem the tide by itself, but it certainly could help if Catalanese could choose to use a neutral language in their dealings with the European bureaucracy instead of being forced to use Spanish to do so. Certainly, easing the pressure on such minority languages improves diversity, does it not?

I certainly cannot speak all world languages, or all “important” world languages but I can connect with more people because I can speak, read and write in more than one language.

By extension, being able to connect with more diverse cultures by virtue of sharing an easy-to-learn foreign language spoken by some people everywhere makes one more diverse, right?

I doubt anyone who’s neither tried to learn nor read nor written Chinese and has not learned or lived it could translate (not literally, but figuratively speaking) that living, that history, that tradition in full into some other language, whether Esperanto or English.

I can’t parse this. At face value, he seems to be concerned about the fact that non-Chinese speakers are most likely poor at transmitting Chinese culture into a foreign language. I agree that native Chinese would likely do better, though I don’t see the problem. So I expect I’ve missed his point.

At any rate, it’s interesting that he would pick Chinese as an example of a culture impermeable to Esperanto. China has one of the longest-running Esperanto periodicals around. They just got done hosting their second World Esperanto Congress. They broadcast in Esperanto daily. So, if his point is that China could not possibly transmit any significant amount of its culture and message in Esperanto, it would appear that the Chinese themselves do not agree.

Esperanto skepticism is certainly not invalid, but it would be nice to see some informed skepticism for a change, skepticism that listens to the points Esperantists make and seeks to address them. Looking at this and this would be a good start.

(English version follows.)

Kiam mi interesiĝis en Esperanto, mi serĉis en la reto por opinioj kontraŭ ĝi. Mi volas scii ke mi ne malŝparis penon kiam lerni ĝin. Neniu de tiuj opinioj ŝanĝis mian opinion. (Evidente!)

Hodiaû, mi vidis unu de tiuj paĝoj en Vikipedio, la “Ranto” de Justin Rye (anglalingvo). La ideo de praktiki mian Esperant-lingvon per kritiki tiun paĝon plaĉas al mi, kaj mi bezonas praktiki.

Lia tendenco estas la plej granda problemo:

It looks like some sort of wind-up-toy Czech/Italian pidgin.
(Ĝi ŝajnas kiel ia volv-ludila ĉeĥ-itala piĝino.)

This crazed inventory [of phonemes] is a splendid demonstration of Dr Z’s linguistic incompetence…
(Ĉi tiu freneziĝita inventaro [de fonemoj] estas grandioza manifestacio de la lingveca nekompetenteco de Dr-o Z…)

Same, iom da lingvoj ne plaĉas al li:

The distinctively Central/East European dependence on guttural consonants, closed diphthongs and strings of affricates is generally acknowledged as unappealing – and no, this isn’t a matter of subjective opinion, it’s a matter of statistical databases.
(La aparte centra/orienta eÅ­ropa dependo de guturalaj konsonatoj, fermitaj diftongoj, kaj kordoj de afrikatoj ĝenerale agnoskiĝas esti nesimpatia – kaj ne, tiu ne estas afero de subjektiva opinio, estas afero de statistikaj donitaĵaroj.)

Mi havas neniu ideo kiel listo de stereotipoj konvinkus min ke Esperanto estas malbela. Ĉu la slavoj ne rigardas siajn lingvojn belaj? Se jes, ĉu ili malpravas? Kiu rajtas diri?

Kiam oni ignoras ĉi tiuj, oni havas neniu krom iuj supozaj eraroj. Mi kredas ke multaj de liaj eraroj supozas ke latino estas la plej bela lingvo, aŭ havas aliajn stereotipojn, sed ne gravas. Se ni bezonas perfektecon en nia internacia lingvo, ni neniam havos ĝin. Iu ĉiam povas trovi erarojn, speciale se ni ne havas klarajn normojn. Komunikando, ne perfektecigando, estas la celo.

When I became interested in Esperanto, I searched on the Net for opinions against it. I wanted to know that I wasn’t wasting effort learning it. None of those opinions changed my opinion. (Evidently!)

Today, I saw one of those pages in Wikipedia, the “Ranto” of Justin Rye. The idea of practicing my Esperanto by critiquing that page intrigued me, and I do need to practice.

His bias is the biggest problem:

It looks like some sort of wind-up-toy Czech/Italian pidgin.

This crazed inventory [of phonemes] is a splendid demonstration of Dr Z’s linguistic incompetence…

Similarly, he doesn’t like some languages:

The distinctively Central/East European dependence on guttural consonants, closed diphthongs and strings of affricates is generally acknowledged as unappealing – and no, this isn’t a matter of subjective opinion, it’s a matter of statistical databases.

I have no idea how a list of prejudices would convince me that Esperanto is ugly. Do Slavic people not consider their languages beautiful? If so, are they wrong? Who is entitled to say?

When you ignore these, there’s nothing left but some alleged errors. I believe that many of his errors assume that Latin is the most beautiful language, or have other prejudices, but that’s not important. If we need perfection in our international language, we will never have it. Someone can always find mistakes, especially if we lack clear standards. Communication, not perfection, is the goal.

You may have heard of Esperanto, either from me, or perhaps from other places. For those who haven’t: Esperanto is a language designed to be easy to learn and useful as a second language for communicating around the world. Here is a good introduction to the language, and here is an index to a lot more English-language information.

Esperanto has been my folly for quite a while. I’m intrigued by the idea of a simple language, useful for accessing cultures around the world. It’s true that many of the world’s works have made it to English translation; it’s also true that English is difficult to learn as a non-native language, and thus the barriers to entry for many “lesser” works are less when translating to Esperanto than English. Plus, because of the aforementioned difficulty with learning English, it’s a lot easier to converse in real time and actually be understood in Esperanto.

In my effort to learn the language, I intend to post in it every so often. Most of these posts will be in the Esperanto category, or accompanied with English translations, like this one. Feel free to skip the funny-looking stuff if you’re not interested, or check out some of the online resources for learning Esperanto if the idea of holding conversations with Frenchmen, Japanese, Iranians, and Brazilians at the same time interests you.

And if you’re an old hand, feel free to follow up in Esperanto, or correct my usage, which is likely still poor.

(Ĉi tio estas defendo de Esperanto, kaj tial nenio dirita necesitas traduki esperante. Ĉar mi estas nova Esperantiso, mi penos traduki ĝin en Esperanto. Korektu min, mi petas, se vi vidas erarojn.)

Vi povus informiĝi je Esperanto, aŭ de mi, aŭ eble de iu. Por la ne informitoj: Esperanto estas lingvo desegnita por esti lernita facile kaj utila kiel dua lingvo, por komunikiĝi tra la mondo. Jen bona prezento al la lingvo, kaj jen indekso al multe pli da informoj anglaj.

Esperanto estis mia stulteco por longa tempo. Mi interesas en la ideo de simpla lingvo, utila por aliri kulturojn ĉirkaÅ­ la mondo. Estas vere, ke multaj de la verkoj de la mondo atingis traduki angle; ankaÅ­ estas vere, ke la angla lingvo estas malfacila lerni kiel dua lingvo, kaj ĉar la obstakloj eniraj estas malpli por multaj “malpli bonaj” verkoj kiam oni tradukas esperante anstataÅ­ angle. Krome, ĉar la antaÅ­menca malfacilo kun lerni angle, estas pli facile paroli kaj vere kompreniĝi esperante.

En mia peno lerni Esperanton, mi intendas enskribi en ĝi iam. Plej da ĉi tioj skribantoj estos en la kategorio “Esperanto”, aÅ­ havos tradukon angle, kiel ĉi tio estas. Ignoru la strangajn vortojn, se vi ne interesigas, aÅ­ envidu iom da rimedoj interretajn por lerni Esperanto se la ideo de paroli kun francoj, japanoj, irananoj, kaj brazilianoj samtempe interesas vin.

Kaj se vi estas spertulo, respondu esperante, aŭ korektu mian uzadon, kio verŝajne estas malbona.

NOVA: Mi korektis la poŝto en Esperanto laŭ la komentoj malsupraj. Dankon al ĉiuj. Mi daŭre korektos ĝin sen rimarko, do la esperanta parto signifas pli precize kiel la angla parto signifas.